काठमाडौँ । मानव जीवनका सबैभन्दा गहिरा र संवेदनशील अनुभवहरूमध्ये प्रेम, आसक्ति र सम्बन्ध अग्रपंक्तिमा आउँछन्। यिनै तीनवटै भावना हाम्रो सोच, व्यवहार र जीवनशैलीमा प्रत्यक्ष प्रभाव पार्ने शक्तिशाली तत्त्व हुन्। यिनीहरू कहिले जीवनको प्रेरणा बन्न पुग्छन्, कहिले गहिरो पीडाको कारण। तर के हामी यी तीनवटै शब्दको अन्तर बुझ्न सक्छौं? के हामी जान्दछौं कि साँचो प्रेम के हो र कहिले त्यो प्रेम, आसक्तिमा बदलिन्छ?
आजको आधुनिक समाजमा सम्बन्धहरू बदलिंदै गएका छन्। सामाजिक सञ्जालको विकाससँगै भावनात्मक निकटता देखिएजस्तो लागे पनि, वास्तविक सम्बन्धहरूमा गहिरो संवादको अभाव देखिन्छ। यही अभावले प्रेमलाई आसक्तिमा परिणत गर्ने खतरा बढाउँछ।
प्रेम: मुक्तिको अनुभूति
साँचो प्रेम त्यो भावना हो जुन स्वार्थरहित हुन्छ। त्यहाँ नियन्त्रणको आकांक्षा हुँदैन, त्यहाँ हुन्छ—स्वीकार, समझदारी र सम्मान। प्रेम भनेको अर्कोको खुशीमा आफ्नै खुशी खोज्नु हो। त्यो प्रेममा ‘म’ भन्दा ‘हामी’ भन्ने भावना बलियो हुन्छ। यस्ता सम्बन्धहरू समय र परिपक्वतासँगै अझ प्रगाढ बन्दै जान्छन्।
जब दुई व्यक्ति स्वतन्त्र भएर पनि एकअर्काको उपस्थितिमा ऊर्जा, प्रेरणा र शान्ति महसुस गर्छन्, त्यहाँ प्रेम हुन्छ। यस्ता सम्बन्धहरूमा संवाद प्रष्ट हुन्छ, मनभित्र कुरा थुपारिँदैन। स्वतन्त्रता र विश्वासको त्यो अद्भुत सन्तुलन नै प्रेमको गहिरो सार हो।
आसक्ति: बन्धनको अदृश्य डोरी
तर यही प्रेम जब भय, असुरक्षा वा एकलोपनको कारणले उत्पन्न हुन्छ, त्यो प्रेम होइन—आसक्ति हो। आसक्तिले नियन्त्रण गर्न खोज्छ, त्याग होइन माग गर्छ। "उनी बिना म अपूर्ण छु" भन्ने सोचले सम्बन्धमा विष हाल्न थाल्छ। त्यो सोचले हामीलाई आफूभित्र फर्केर आत्म-पहिचान खोज्न नदिएर केवल बाह्य कुरामा निर्भर बनाउँछ।
आसक्ति भनेको सम्बन्धको नाममा आत्मा गुमाउने प्रक्रिया हो। हामी आफूलाई कसैको साथमा पूर्ण अनुभव गर्न खोज्छौं, तर त्यो साथ हराएपछि पूर्णतासँगै आत्मबल पनि हराउँछ। यही कारण, जब सम्बन्ध विफल हुन्छ, हामी मानसिक रूपले पूर्ण रूपमा टुट्छौं।
सम्बन्ध: सन्तुलनको अभ्यास
प्रेम र आसक्तिबीचको महीन रेखा पहिचान गर्न सक्नु नै सन्तुलित सम्बन्धको कुंजी हो। एक स्वस्थ सम्बन्धमा प्रेम रहन्छ, तर त्यहाँ आफ्नो अस्तित्वको समझ पनि हुन्छ। यस्ता सम्बन्धहरूमा दुई व्यक्ति एकअर्काको जीवनमा सहयात्री हुन्छन्, मालिक होइन।
सम्बन्ध राम्रो बनाउन साँचो संवाद, विश्वास, सम्मान र समयको आवश्यकता पर्छ। यस्ता सम्बन्धहरू आत्मीयता बढाउँछन्, एकअर्कोलाई साथ दिन्छन् र जीवनको कठिन समयहरूमा सहारा बनिन्छन्। जब सम्बन्धमा प्रेम हावी हुन्छ, त्यहाँ स्वतन्त्रता हुन्छ; जब आसक्ति हावी हुन्छ, त्यहाँ घुटन हुन्छ।
हृदयले बुझ्ने तर बुद्धिले सन्तुलन गर्ने कुरा
प्रेम, आसक्ति र सम्बन्ध—यी भावना हाम्रा जीवनका रंगहरू हुन्। प्रेमले हाम्रो हृदय छोइहाल्छ, तर त्यसलाई स्वस्थ बनाउन विवेकको भूमिका उत्तिकै महत्वपूर्ण हुन्छ। हामीले बुझ्नुपर्ने कुरा के हो भने साँचो प्रेमले हामीलाई स्वतन्त्र बनाउँछ, उचाइमा पुर्याउँछ; जबकि आसक्तिले बाँधेर राख्छ, थिचेर राख्छ।
यसकारण, सम्बन्धहरूलाई स्वस्थ, सन्तुलित र दिगो बनाउने हाम्रो प्रयास हुनु पर्छ। प्रेम गर्नुहोस्—तर बाँध्नु होइन; साथ दिनुहोस्—तर नियन्त्रण गर्नु होइन। तब मात्र प्रेम आत्मा छुने अनुभव बन्छ, नत्र त्यो केवल भावनात्मक बन्धनको जाल बनिदिन्छ।
