काठमाडौँ । माओवादी केन्द्र, एकीकृत समाजवादी लगायत दलहरुको एकता राष्ट्रिय सम्मेलन सुरु भएको छ ।
पुष्पकमल दाहाल नेतृत्वको नेकपा माओवादी केन्द्र र नेकपा एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष माधव कुमार नेपालको नेतृत्वमा एकीकृत भएका १० वटा कम्युनिस्ट पार्टीहरूको बुधवार काठमाडौँमा सो सम्मेलन सुरु भएको हो ।
सम्मेलनमा पार्टीका शीर्ष नेताहरू दाहाल, माधवकुमार नेपालसहित सबै घटकका नेताहरूले संयुक्त रूपमा रिमोर्ट थिचेर सम्मेलनको औपचारिक सुरुवात गरेका हुन् । सम्मेलनलाई शीर्ष नेताहरूले सम्बोधन गर्ने कार्यक्रम रहेको नेता वर्षमान पुनले जानकारी दिए ।
सम्मेलनमा पार्टीको विधान, केन्द्रीय कमिटी तय गर्ने र निर्वाचन आयोगमा दल दर्ताका लागि आवश्यक निर्णय लिने एजेन्डा तय गरिएको छ ।
सम्मेलनले पार्टीको नाम नेपाली कम्युनिष्ट पार्टी वा नेकपा एकीकृत समाजवादी केन्द्र के राख्ने निर्णय गर्नेछ ।
नेपालको वाम राजनीतिमा फेरि एकपटक ऐतिहासिक मोड आएको संकेत देखिएको छ । माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष प्रचण्ड र एकीकृत समाजवादीका सम्माननीय नेता माधवकुमार नेपालबीच भएको सहमति र निरन्तर संवादले नयाँ कम्युनिष्ट एकताको प्रारूप स्पष्ट हुँदै गएको छ ।
विश्लेषकहरूको भनाइमा, यदि यो एकता सफल भयो भने यो केवल दुई नेताको सहकार्य मात्र नभई नेपालका जनताको लामो समयदेखिको वाम एकताको चाहनाको मूर्तरूप हुनेछ ।
एमाले अहिले जेन–जी आन्दोलनपछि संगठनात्मक रूपमा गम्भीर संकटमा परेको छ । नेतृत्वस्तरमा विभाजन, संगठनभित्रको अविश्वास र जनस्तरमा घट्दो लोकप्रियताले एमालेलाई क्षतविक्षत अवस्थामा पुर्याएको छ ।
त्यसका विपरीत, प्रचण्डको हालको जनसंपर्क अभियान, सामाजिक सन्देश, र शान्ति–संविधानको सन्तुलित धारले उनलाई फेरि मुलधारको राष्ट्रिय नेताको रूपमा स्थापित गराएको छ । त्यस्तै, माधवकुमार नेपालको परिपक्व, सौम्य र लोकतान्त्रिक सोचले उनलाई स्थिर र भरपर्दो नेतृत्वको रूपमा चित्रित गरेको छ ।
राजनीतिक विश्लेषकहरुको भनाइमा, यी दुई नेताको संयुक्त प्रयासले नेपालमा "मुलधारको कम्युनिष्ट शक्ति" पुनः निर्माण हुने सम्भावना अत्यन्त उच्च छ । यो पार्टी विचार र कार्यदिशामा माओवादी आन्दोलनको प्रगतिशील चेतना र एकीकृत समाजवादीको संस्थागत स्थायित्वको मिश्रण बन्ने बताइन्छ । यसले न केवल वामपन्थी राजनीति पुनर्जीवित गर्नेछ, बरु वैकल्पिक राजनीतिक मोर्चा निर्माणमार्फत देशको लोकतान्त्रिक अभ्यासलाई पनि सुदृढ पार्नेछ ।
एमालेभित्र हाल देखिएको असन्तोष, नेताहरूको मौनता, र युवा पुस्ताको निराशाले एमालेको भविष्य अनिश्चित देखिएको छ । त्यही कारण, देशभरका वामपन्थी कार्यकर्ताहरू फेरि प्रचण्ड–माधव जोडीप्रति आकर्षित हुन थालेका छन् । धेरैले यो जोडीलाई ‘सन्तुलन र स्थायित्व’को प्रतीकको रूपमा हेरेका छन् — जहाँ प्रचण्डको गतिशीलता र माधव नेपालको संयमता एकअर्काका परिपूरक हुन सक्छन् ।
यसमा मिसिएका छन्, कम्युनिष्टका वरिष्ठ नेता तथा पूर्वप्रधानमन्त्री झलनाथ खनाल । साथमा छन्, अर्का वरिष्ठ नेता वामदेव गौतम । यी सबैको सवल नेतृत्वले यो पार्टी अब गतिशील हुने धेरैले विश्वास गरेका छन् ।
राजनीतिमा विश्वस्तरका उदाहरण हेर्दा पनि, जब विभाजित वाम शक्तिहरू पुनः एकत्रित हुन्छन्, त्यसले देशको शासन र नीति दिशामा स्थायित्व ल्याउने प्रवृत्ति देखिन्छ । जस्तै, चीनमा डेंग शियाओपिङको सुधारपछि कम्युनिष्ट पार्टीले आफूलाई समयअनुकूल पुनर्संरचना गर्यो, र भियतनाममा दोज मोई सुधारपछि वामपन्थी शासन विकासमुखी मोडमा गयो । नेपालमा पनि यस्तो "संशोधित वाम एकता"ले परिवर्तन र स्थायित्व दुबैको सन्तुलन कायम गर्न सक्छ ।
प्रचण्ड र माधव दुवै नेता अघिल्ला राजनीतिक विवाद, विभाजन र आलोचनाबाट गुज्रिसकेका छन् । तर अहिलेको सन्दर्भमा उनीहरूमा देखिएको परिपक्वता, सहकार्यको मनोवृत्ति र राष्ट्रप्रति जिम्मेवारीको चेतनाले नयाँ सुरुवातको सम्भावना जन्माएको छ । यो एकता केवल पार्टीगत सम्झौता होइन, यो नयाँ पुस्तालाई वाम राजनीति प्रति पुनः विश्वास दिलाउने मिशन हो।
यद्यपि यो एकताको बाटो सहज छैन । विचारधारात्मक समायोजन, संगठनात्मक नेतृत्व बाँडफाँड र पुराना असन्तोषहरू सम्बोधन गर्न दुवै पक्षलाई ठूला चुनौतीहरू छन् । तर नेपाली वाम राजनीति इतिहास हेर्दा, चुनौतीसँगै अवसर पनि उत्तिकै ठूला छन् ।
राजनीतिका पर्यवेक्षकहरू भन्छन् — “यदि प्रचण्डको जनसंपर्कशक्ति र माधव नेपालको संगठन क्षमताको संयोजनले ठोस नीति र कार्ययोजना प्रस्तुत गर्न सक्यो भने, यो पार्टी मुलुकको भविष्यनिर्धारक कम्युनिष्ट शक्तिको रूपमा उभिन सक्छ ।”
नेपालको कम्युनिष्ट आन्दोलन दशकौँको उतारचढावपछि फेरि पुनर्गठनको दोबाटोमा छ । जेन–जी पुस्ताको विद्रोह, पुराना दलप्रतिको अविश्वास र नयाँ राजनीतिक वैकल्पिक खोजका बीचमा प्रचण्ड–माधवको यो सम्भावित एकता नेपाली वाम आन्दोलनको नयाँ अध्याय बन्ने सम्भावना बलियो हुँदै गएको छ ।
संक्षेपमा, एमालेको क्षय र कांग्रेसको थकानबीच, नेपालको राजनीति फेरि नयाँ सम्भावनाको द्वारमा उभिएको छ । प्रचण्ड र माधव नेपालको पार्टीले यदि जनता, युवापुस्ता र विचारधारालाई जोड्ने पुलको काम गर्न सके — त्यो निश्चय नै नेपालको राजनीतिक इतिहासमा एक अद्भुत कम्युनिष्ट एकता हुनेछ ।
